Aklama Suçu:
Aklama suçu, suçtan elde edilen gelirlerin kaynağını gizlemek, meşru göstermek veya takibini engellemek amacıyla çeşitli işlemlere tabi tutulmalısındır. Yani bir suç işlenmiş ve suçtan para, mal veya değer elde edilmiştir. Fail bu kazancı temiz göstermek için banka, şirket, yatırım veya başka yöntemlerle aklamaya çalışır.
Öncül Suç:
Bir paranın aklanabilmesi için öncelikle aklanacak olan paranın bir suç vasıtasıyla kazanılmış, elde edilmiş olması gerekmektedir. Yani aklamanın kaynağı mutlaka başka bir suç olmalıdır.
Örneğin:
- Uyuşturucu ticareti
- Yolsuzluk
- Vergi kaçakçılığı
- Dolandırıcılık
Alt sınırı 6 ay ve daha fazla hapis cezası gerektiren her suç, öncül suç olabilir. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 282. maddesinin 1 ve 2. fıkralarında konusu “alt sınırı altı ay veya daha fazla hapis cezasını gerektiren bir suçtan kaynaklanan malvarlığı değerleri” olan iki ayrı suç meydana gelmiştir.
Suç Gelirleri:
Elde edilen her türlü mal varlığı değeridir. (Para, taşınır, taşınmaz, hisse senedi)
Aklama Yöntemleri
Tek bir işlemle değil, genellikle birden fazla aşama ve yöntemle gerçekleştirilir. Klasik olarak üç aşamadan söz edilir:
Placement (Yerleştirme):
- Suçtan elde edilen nakit veya malvarlığı, finansal sisteme sokulur.
Örnek: Bankaya yatırma, döviz bürolarında bozdurma, kumarhanelerde para oynatma.
Layering (Katmanlaştırma):
- Paranın kaynağını gizlemek için çok sayıda karmaşık işlem yapılır.
- Paravan şirketler üzerinden transfer
- Farklı banka hesapları arasında havale
- Offshore hesaplar, kripto para kullanımı
- Sahte ticari belgeler düzenleme
Integration (Entegrasyon):
- Aklanmış para tekrar yasal ekonomiye sokulur.
Örnek: Gayrimenkul alımı, lüks araç yatırımı, turizm veya inşaat sektörüne yatırım.
Kısaca aklama yöntemleri, suç gelirinin “kirli” görüntüsünü ortadan kaldırıp, “temiz” ve yasal bir kazanç gibi gösterilmesine hizmet eder.
MASAK (Mali Suçları Araştırma Kurulu)
Türkiye’de kara para aklama ile mücadelede merkezi bir kurum olan Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun çerçevesinde faaliyet göstermektedir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı olarak görev yapan MASAK, finansal sistemin kara para aklama ve terörün finansmanı risklerine karşı korunmasını amaçlar.
Bu doğrultuda bankalar, finans kuruluşları ve belirli meslek gruplarından gelen şüpheli işlem bildirimlerini toplar, müşteri kimlik tespitine ilişkin yükümlülüklerin uygulanmasını denetler, gelen verileri analiz ederek gerektiğinde adli mercilere iletir. Ayrıca FATF gibi uluslararası kuruluşlarla işbirliği yaparak Türkiye’nin yükümlülüklerini yerine getirmesine katkı sağlar ve yükümlü sektörlere rehberlik, eğitim ve denetim faaliyetleri sunar.
Türk Hukukunda Kara Para Aklama Suçunun Cezai Yeri
- Türk Ceza Kanunu’nun 282. maddesinde, “suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama” suçu, yani kara para aklama, ayrıntılı biçimde düzenlenmiştir. İlgili hükme göre uygulanacak cezalar şöyledir:
Öncül Suçtan Kaynaklanan Değerler:
Alt sınırı en az 6 ay hapis cezası gerektiren bir suçtan elde edilen malvarlığı değerlerini; yurt dışına çıkaran veya kaynağını gizleyerek yasal bir kazanç gibi göstermeye çalışan kişi, 3 yıldan 7 yıla kadar hapis ve ayrıca 20.000 güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
Doğrudan Fail Olmasa Bile Suç Gelirini Kullananlar:
Aklama fiiline katılmamasına rağmen, suçtan elde edildiğini bilerek bu malvarlığı değerini alan, satan, kabul eden veya kullanan kişi, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Kamu Görevlisi veya Meslek Mensupları Tarafından İşlenmesi:
Suçun, görev veya meslek icrası sırasında işlenmesi halinde, faile verilen ceza yarı oranında artırılır.
Suç Örgütü Kapsamında İşlenmesi:
Kara para aklama fiilinin, örgüt faaliyeti çerçevesinde gerçekleştirilmesi durumunda ise ceza bir kat artırılarak uygulanır.
Etkin Pişmanlık ve Ceza Politikası
Türk Ceza Kanunu’nun 282. maddesinin 6. fıkrasında, kara para aklama suçu bakımından etkin pişmanlık hükmüne yer verilmiştir. Bu düzenlemeye göre, failin suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerinin ele geçirilmesine faaliyetleriyle yardımcı olması halinde hakkında cezaya hükmolunmaz.
Yani fail, suç gelirlerinin kaynağını, yerini ya da aklama faaliyetlerini ortaya çıkarmada kolluk ve yargı makamlarına destek olursa, cezadan bağışık tutulur.
Bu hükmün temel amacı, suç gelirlerinin sistemde dolaşmasının önüne geçmek ve failin işbirliği sayesinde daha büyük suç organizasyonlarının ortaya çıkarılmasını sağlamaktır.
Ancak uygulamada bu düzenlemenin etkisi tartışmalıdır. Zira failler çoğu zaman malvarlığının tamamını değil, yalnızca küçük bir kısmını ortaya çıkararak indirim veya cezasızlık elde etmeye çalışmakta; bu da etkin pişmanlığın caydırıcılık yönünü zayıflatabilmektedir.
Buna rağmen, özellikle örgütlü suçlarda ve uluslararası para hareketlerinde, etkin pişmanlık kurumu, soruşturmaların genişletilmesi ve suç ağlarının çözülmesi açısından önemli bir araç olarak kullanılmaktadır.